Gedeon, Johanna2024. március 28., csütörtök
Tudomány

Két új elemmel bővülhet a periódusos rendszer

2004.02.03.Admin
National Geographic Magyarország

Egy orosz-amerikai kutatócsoport saját híradása szerint két új elemet, - 115-ös és 113-as rendszámút -, állított elő. A tudós társadalom némi szkepticizmussal reagált a hírre, minthogy előfordult már, hogy túl korán örültek új elemek felfedezésének…

Öt évvel ezelőtt már megtörtént, hogy a már-már felfedezett új elemekről kiderült: téves, illetve hamis kísérleti eredményekből következtettek létezésükre. Ha viszont a mostani bejelentés igaznak bizonyul, akkor a periódusos rendszer 113-as és 115-ös rendszámú elemeire bukkantak rá az atomtudósok. Amennyiben tényleg bebizonyosodik a felfedezés, akkor ezek lesznek periódusos rendszerünk legnehezebb elemei.

Az orosz-amerikai kutatócsoport az Egyesült Magkutató Intézet (Dubna, Oroszország) és a Lawrence Livermore Nemzeti Laboratórium (USA) tudósaiból állt össze.

A kutatók amerícium atomokat lőttek egy hónapon át kalcium-izotópokkal, és ennek a fúziónak az eredményeként jött létre – szerintük – a 115-ös rendszámú elem. Minderről a Physical Review című fizikai szaklap februári számában tudósítottak az atomfizikusok.

115-ös és 113-as rendszámú elemek

A 115-ös rendszámú elem aztán másodpercek töredékei alatt szétesett, ebből keletkezett az eddig szintén ismeretlen 113-as elem, amely viszont egy másodpercig is fennmaradt, ami ritkaságnak számít az ilyen rendszám-tartományban. A periódusos rendszer „e tájékán” rendkívül instabil elemek szerepelnek. (Az elemek rendszáma annak felel meg, hogy hány protont tartalmaz az atommagjuk.)

A tudós társadalom azért reagált viszonylag hűvösen a bejelentésre, mert 1999-ben egyszer már hamisnak bizonyult egy hasonló híradás. Ugyanakkor a mostani cikket megjelentető újság főszerkesztője, Richard Casten megbízik a szerzőkben: szerinte Jurij Oganeszjan tekintélyes kutató és alapos munkát végez, márpedig ő a cikk vezető szerzője.

Nemzetközi konvenció szerint az új elemeket átmenetileg latin számokkal nevezik el, így a 113-as az Ununtrium (egy-egy-három, rövidítése: Uut), a 115-ös pedig az Ununpentium (egy-egy-öt, rövidítése: Uup) nevet kapja majd. Mielőtt véglegesen elkeresztelnék ezeket, még független vizsgálatoknak is alá kell támasztania létezésüket, vagyis más laboratóriumokban is sikeresen meg kell ismételni a kísérletet. Mindez hónapokig, vagy akár évekig is tarthat.

A legutolsó, hivatalosan is elismert elemet, a 111-es rendszámút egyébként 1994-ben fedezték fel a németországi Darmstadtban, az ottani nehézion-kutató társaság (GSI) vizsgálatai során. A szintén 1994-ben felfedezett 110-es rendszámú elemet nemrégiben Darmstadtiumnak nevezték el. A GSI szerint jelenleg több jel is arra mutat, hogy a világ különböző laboratóriumaiban a 112-es és a 116-os elemeket is előállították már.

Megvezették a világot

Az utóbb hamisnak bizonyult 1999-es kísérletet egyébként az USA Oregon és Kalifornia államában hajtották végre. Akkor ólom atomokat bombáztak kripton-ionokkal, és állítólag 118-as rendszámú elem is keletkezett a kísérlet során (legalábbis a kutatók azt állították, hogy ennek az elemnek három atomjára is rábukkantak), amelyek aztán 116-os rendszámúvá bomlottak le.

Két évvel ezelőtt azonban az oregoni és kaliforniai kutatók kénytelenek voltak visszavonni közleményüket, miután kiderült, hogy a Lawrence Berkeley Nemzeti Laboratórium egyik munkatársa meghamisította az eredményeket.

A szupernehéz elemek jelentőssége
Az úgynevezett szupernehéz elemek tulajdonságai merőben eltérnek a „normális” elemékétől. A normál elemek a 92-es rendszámig tartanak, onnan kezdődnek a szupernehéz atomok. Ezek nagy része csak szupernóva-robbanáskor keletkezik jelentősebb mennyiségben, a Földön legfeljebb csak drága részecskegyorsítókban állíthatók elő a pillanat töredékrészének idejére, így aztán gyakorlati hasznosításukra nemigen kerülhet sor egyhamar. Ugyanakkor a fizikai elméletek, a relativitáselmélet és a kvantumteória szempontjából igen fontosak lehetnek, és talán hozzájárulhatnak egy „világformula” megalkotásához is, amely univerzumunkat írná le matematikai és fizikai képletekkel.
Ez volt a legnagyobb folyamidelfin

Ez volt a legnagyobb folyamidelfin

A ma élő dél-ázsiai folyami delfinek rokona volt az az állat, amely Amazónia perui részén élt 16 millió évvel ezelőtt, és akár 3,5 méteresre is nőhetett.

Környezetbarát felújítás

Környezetbarát felújítás

Az építészetben nemcsak az új épületeknél, hanem már a régiek felújításánál is eljárhatunk klímabarát,környezetbarát módon.

Élő tank a triászból

Élő tank a triászból

A krokodilok egy eddig ismeretlen, 215 millió éve élt ősi rokonát azonosították texasi kutatók.

Soha többé hólapát?

Soha többé hólapát?

Egy új fejlesztésnek köszönhetően az önmelegítő betonon nem fog megtapadni a hó vagy a jég, így talán majd elfelejthetjük a hólapátot vagy az útszórást - legalábbis bizonyos körülmények között.

A klímaváltozás tovább növeli az élelmiszerárakat

A klímaváltozás tovább növeli az élelmiszerárakat

A sokak számára már most is igen magas élelmiszerárak a klímaváltozás hatására még magasabbra szöknek majd.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket