Auguszta, Bertold2024. március 29., péntek
Kultúra

Iszlám a buddhizmus után, Belső-Ázsiában

2015.10.05.Paluch Tibor
National Geographic Magyarország

A mai Belső-Ázsiában a 7. század közepén megjelentek a hódító arabok és velük együtt az iszlám vallás, a mai Afganisztán területén a buddhizmus még sokáig meghatatározó vallás maradt.

Buddhista kolostor romjai Mesz Ajnak közelében
Fotó: Wikipedia

A térség, történelmi hagyományai miatt,  leginkább Indiával és Iránnal ápolt kapcsolatokat (az európai történelemben Nagy Sándor hódításai okán találunk róla először említést). A nyugatról érkezők előtt sokáig áthatolhatatlan akadályt jelentett a mai Afganisztánt északkeletről délnyugati irányban kettévágó Hindukus hegylánc, amely elzárta az alföldeket, síkságokat. Ilyen, 2500–2600 méter tengerszint feletti magasságú területen fekszik az egykori Baba Wali és Sisōkhwar folyók által határolt Mesz Ajnak, az afganisztáni Logar tartományban.

A térség földrajzi jellemzői nem kedveztek a stabil államalakulatok kialakulásának. A szerencsés történelmi szituációban létrejövő Kusán Birodalom azonban rövid időre úrrá lett a természeti nehézségeken, és kiaknázta a Rómát Kínával összekötő Selyemút gazdasági előnyeit. A vallásilag rendkívül toleráns birodalomban a 2. században uralkodó Kaniska tette államvallássá az indiai szubkontinensről az i.e. 3. században északkeleti irányban terjeszkedő buddhizmust. Nem véletlen, hogy a buddhizmusban kettős tartalommal létező dharma – azaz a „tan” – terjedésének két ’pillérét’ nevezi meg a hagyomány: az ókori indiai Maurja-birodalom uralkodóját, Asókát és Kaniskát. A kusán uralkodó támogatásának jelentőségét mutatja, hogy habár a Kusán Birodalom bukása után a területén létrejövő államokban a buddhista emlékek komoly károkat szenvedtek, a buddhizmus közvetlenül az arab hódítás előtt erőre kapott, és igen jelentős pozíciókkal rendelkezett.

A kínai szerzetes Xuanzang (Hszüan-cang) 7. századi zarándokútja során tízezer bámijani szerzetesről, 460 Szindh tartománybeli monostorról ír, és feljegyzései szerint a Szíriától Indiáig, a Kaukázustól a Perzsa-öbölig terjedő Szászánida Birodalommal szomszédos területek száznyolcvan monostort és 11 ezer szerzetest számláltak. A fellendülést elősegítette az is, hogy a 6. században a heftalita uralom után, a Fekete-tenger északi partján létrejövő Nyugati Türk Birodalom több fejedelme áttért a buddhizmusra, illetve a nehezen megközelíthető helyeken vallási menedékek alakultak ki. Az egykori óriási Buddha-szobrairól nevezetes Bámijan-völgy mellett több területen is kialakulhattak hasonló központok.

A Szászánida Királyságot két csatában meghódító arab törzsek a 7. század közepén készen álltak Belső-Ázsia meghódítására. Az Omajjád Kalifátus 663-ban elfoglalta ugyan az Amu-darja folyó és a Hindukus határolta egykori Baktriát, de a Hindukuson nem keltek át. A térség ekkori urai, a nyugati türk hódítók leszármazottai sokáig ellenálltak az arab hódításnak. A Nyugati Türk Birodalom 659-es bukása után a Kabulban és a Hindukustól délre eső területeken az egyik helyi király fia megalapította a türk Sáhi-dinasztiát. A kétszáz évig uralkodó dinasztia gazdagsága arab források szerint az ezüst- és rézbányákon alapult, és a birodalom kivette a részét a nemzetközi kereskedelemből is. Az elkövetkező századokban az arab kormányzók központja Szeisztán lett, ahonnan többször is támadást indítottak a Hindukustól délre lévő területek ellen. Mindennek ellenére nincs szó az iszlám erőszakos terjesztéséről, hiszen bár sok buddhista áttért, mások adófizetéssel váltották ki magukat. Az Indiába 670 körül utazó Jicsing (Yijing) szerzetes számos buddhista monostort említ. Az iszlám tehát csak nehezen és lassan jutott be Afganisztán hegyei közé, a teljes iszlamizálódás pedig közel négyszáz évig tartott.

A Mesz Ajnak közelében lévő ásatásokról a National Geographic 2015. októberi számában olvashatnak.

7000 éves kenukat találtak Olaszországban

7000 éves kenukat találtak Olaszországban

A leletek sokat elárulnak az újkőkori emberek tudásáról.

Ne legyen ajándék húsvétra élő állat!

Ne legyen ajándék húsvétra élő állat!

Óva int az élő állat húsvéti ajándékozásától az Orpheus Országos Állatvédő és Természetbarát Közhasznú Egyesület.

Több ezer éves szekeret rejtett egy sír

Több ezer éves szekeret rejtett egy sír

A 35-40 éves korában elhunyt férfit szarvasmarháival és szekerével együtt temették el.

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

A felszín alatti folyosókat rejtőzködésre használhatták a Bar Kohba-felkelés idején.

Ezeréves korcsolyát találtak

Ezeréves korcsolyát találtak

A Csehországban feltárt lelet ritka bepillantást nyújt a középkori emberek találékonyságába és mindennapjaiba.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket